आशिष बिसी लमजुङ
नेपालमा भाद्र २३ र २४ मा संचालित जेनजेड विद्रोहले गहिरो राजनीतिक, सामाजिक र आर्थिक असंतुष्टिलाई उजागर गरेको छ। यो लेखले सरकारको लागि भविष्यको मार्गचित्र र सुझावहरू सार्वजनिक गर्दै विश्लेषणात्मक ढाँचा प्रस्तुत गर्दछ।
जेनजेड विद्रोहको संक्षिप्त विश्लेषण :
नेपालमा सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध र endemically भ्रष्टाचार विरुद्ध २०८२ साल भदौ २३ र २४ मा भएको जेनजेड विद्रोह एक महत्वपूर्ण ऐतिहासिक घटना हो। यो विद्रोह मुख्यतया जेनजेड पुस्ता (१९९७-२०१२ को बीच जन्मेका) द्वारा सञ्चालित थियो। विद्रोहको मुख्य कारण भ्रष्टाचार, नातावाद, Nepobabies,Nepokids, सामाजिक सञ्जालमा प्रतिबन्ध, बेरोजगारी, आर्थिक असमानता र दीर्घकालीन राजनीतिक कुप्रबन्धन रहेको थियो।
विद्रोहको स्वरूप नेतृत्वविहीन र विकेन्द्रीकृत थियो। विद्रोहका क्रममा ७२ जनाको मृत्यु भएको थियो। विद्रोहले नेपालको राजनीतिक परिदृश्यलाई ध्रुवीकरण गरेको छ र यसले संस्थागत परिवर्तन को माग गरेको छ।
सरकारको आगामी कार्यभार , मार्गचित्र र सुझावहरू :
१. भ्रष्टाचार विरुद्ध निर्दयी कारबाही
· सुझाव:
स्वतन्त्र र शक्तिशाली भ्रष्टाचार विरोधी संयन्त्र को स्थापना गर्ने। ठूला भ्रष्टाचारका मामिलाहरूको छिटो अनुसन्धान र कारबाही गर्ने।
· कार्ययोजना:
ललिता निवास जग्गा घोटला काण्ड, स्वैप घोटाला काण्ड, वाइडबडी खरीद घोटाला काण्ड, गिरिबन्धु टि स्टेट घोटला, नक्कली भुटानी शरणार्थी घोटला काण्ड, पशुपति जलहरी काण्ड, क्याण्टोन्मेन्ट लडाकु शिबिर घोटला काण्ड, कुकुल्याण्ड टेलिकम काण्ड, धमिजा/चेज/लाउडा काण्ड, सुडान घोटला काण्ड, यती/ओम्नी काण्ड, टेरामक्स, ल्यार्काल लामा नियुक्ती तथा लुम्बिनी बिकास कोष काण्ड, बतास/ बासबारी/ ७० करोड काण्ड, ५० करोड अडियो टेप काण्ड, सिसिटिभी काण्ड, पतन्जली योग पिठ जग्गा काण्ड, ३२ केजी सुन घोटला काण्ड, एनसेल काण्ड, आयल निगम जग्गा खरिद/ टिकापुर जग्गा काण्ड, नुवाकोटको शेरा दरबार जग्गा घोटला काण्ड, स्काउट/ बाल मन्दिर जग्गा घोटला काण्ड, भिजिट भिषा काण्ड, मन्त्रीको घुस डिल अडियो काण्ड, बुढीगण्डकी जलबिध्युत घुस काण्ड, सहकारी ठगी काण्ड, स्पेन मानब तस्करी काण्ड जस्ता २०४६ देखि हालसम्मका प्रमुख मामिलाहरूमा पारदर्शी अनुसन्धान।
२. युवा उन्मुखीकरण र आर्थिक सुधार
· सुझाव:
रोजगारी सिर्जना लाई प्राथमिकतामा राखी युवाहरूको लागि कौशल विकास कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्ने।
· कार्ययोजना:
निजी क्षेत्रलाई प्रोत्साहन, सूचना प्रविधि र सामाजिक मिडिया मार्फत आय सिर्जनाको अवसर विस्तार।
३. संवैधानिक र संस्थागत सुधार
· सुझाव:
संविधानको कार्यान्वयन मा ध्यान केन्द्रित गर्दै केही धाराहरूमा संशोधन गर्ने।
· कार्ययोजना:
प्रत्यक्ष कार्यकारी प्रधानमन्त्री को चुनाव, सांसद मन्त्री बन्न नपाउने, न्यायाधीश र संवैधानिक निकायको पारदर्शी नियुक्ति जस्ता सुधारहरू लागू गर्ने।
४. सामाजिक सञ्जाल नीति र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता
· सुझाव:
सामाजिक सञ्जाललाई व्यवस्थित गर्ने तर प्रतिबन्ध लगाउने होइन।
· कार्ययोजना:
सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरूसँग वार्ता गर्दै दर्ता प्रक्रिया सहज बनाउने, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतालाई संरक्षण गर्ने।
५. जनतासँग संवाद र समावेशिता
· सुझाव:
निरन्तर संवाद को संस्कৃতি विकास गर्ने।
· कार्ययोजना:
युवा नेताहरूसँग छलफल, नागरिक समाजसंग संलग्नता, सरकारी नीतिहरूको पारदर्शी संचार।
६. दीर्घकालीन आर्थिक रणनीति
· सुझाव:
आर्थिक वृद्धि र विकास लाई केन्द्रमा राखेर दीर्घकालीन योजना तर्जुमा पार्ने।
· कार्ययोजना:
आर्थिक विकासको तीव्र मोडल तयार गर्ने, विदेशी लगानीका लागि अनुकूल वातावरण सिर्जना गर्ने, पर्यटन र कृषि जस्ता क्षेत्रहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्ने।
💎 निष्कर्ष
जेनजेड विद्रोहले नेपालमा ऐतिहासिक परिवर्तन को मांग गरेको छ। यो केवल सरकार परिवर्तन होइन, बरु व्यवस्था परिवर्तन को लहर हो। सरकारले यस अवसरलाई राष्ट्र निर्माण को लागि उपयोग गर्न सक्छ। नीतिगत भ्रस्टचार रोक्नु र भबिस्यमा समेत नेपालमा भ्रस्टचार नभएको देस बनाउनु अहिले भएको बिद्रोहको उद्धेस्य हो। माथी उल्लेखित तथ्यहरुलाइ नजर अन्दाज गर्दै भ्रस्टचारमा मुछिएका ब्यक्तिहरुलाई तत्काल पक्राउ गरेर हिरासत भित्रै अनुसन्धान गर्नु जरुरी छ। उपरोक्त सुझावहरूको कार्यान्वयनले नेपाललाई स्थिरता, समृद्धि र न्याय को मार्गमा अग्रसर गराउनेछ। जनताको आकांक्षा अनुसारको परिवर्तनले मात्र दीर्घकालीन शान्ति र विकास सम्भव छ।